Van opgaven naar hoekpunten

Om antwoord te bieden op de opgaven voor de toekomstige ontwikkeling van de luchtvaart, omvat de Ontwerp Luchtvaartnota een visie met een combinatie van maatregelen. Om uit te komen op deze nieuwe visie zijn in een tussenstap eerst vier thematische denkrichtingen uitgewerkt: veiligheid vormt de basis en daarbovenop komen economie, leefomgeving en klimaat. Vanuit deze denkrichtingen zijn concrete beleidsmaatregelen geïdentificeerd. Vervolgens zijn er vier integrale pakketten met maatregelen samengesteld die de hoekpunten van het maatschappelijk debat over luchtvaart representeren. Eén van deze hoekpunten is de referentiesituatie. Van alle vier de hoekpunten worden de effecten beoordeeld in het PlanMER.

Denkrichtingen

In de Luchtvaartnota wordt een nieuwe toekomst geschetst voor de luchtvaart in Nederland. Dit perspectief past binnen de integrale lange termijnvisie op mobiliteit en de integrale leefomgeving van Nederland. Hiervoor zijn in het Regeerakkoord de volgende uitgangspunten gegeven voor de Luchtvaartnota:

• Veiligheid staat voorop;

• Slim en duurzaam;

• Een goede luchthaven Schiphol is belangrijk voor de Nederlandse economie en onze aantrekkingskracht als vestigingslocatie, en;

• Een betere leefomgeving en luchtkwaliteit door hinderbeperking.

Deze vier thema’s - veiligheid, klimaat, economie en leefomgeving^[1]- uit het Regeerakkoord bieden de basis voor het toekomstige beleid. Voor de vier thema’s zijn denkrichtingen uitgewerkt met mogelijke maatregelen^[2] die daarbij horen. De governance-opgave ‘Bestuur’ zal in de Luchtvaartnota als afzonderlijk hoofdstuk worden geadresseerd. Deze opgave wordt in het PlanMER niet onderzocht.

Denkrichting Veiligheid als basis

Veiligheid is een belangrijke randvoorwaarde en staat voorop. We kijken in deze denkrichting naar het ophogen van het ambitieniveau en onderzoeken of de geldende wettelijke (minimum)kaders bijgesteld moeten worden. Luchtvaart is nu een van de veiligste vormen van vervoer en dat moet ook zo blijven. Nederland heeft een complex luchtruim en beperkte ruimte op de grond en die moet veilig gebruikt kunnen worden. Er wordt ook gekeken naar beveiliging en nationale veiligheid. Bovenop de denkrichting ‘Veiligheid als basis’ zijn de volgende drie denkrichtingen verkend:

Denkrichting klimaat

In deze denkrichting vervult Nederland samen met andere Europese landen een koploperrol in het behalen van de klimaatdoelstellingen voor de internationale luchtvaart. Nederland zet zich binnen Europa en ICAO in voor aanscherping van de internationale klimaatdoelstellingen voor internationale luchtvaart. Tevens worden flinke stappen gezet in het Nederlandse klimaatbeleid voor zowel de binnenlandse als de internationale luchtvaart. De denkrichting gaat uit van een ambitie van sterke vermindering van de klimaatemissies van de binnenlandse en aan Nederland te relateren internationale luchtvaart (vertrekkende vluchten) en een versterking van het economische verdienvermogen van de Nederlandse maakindustrie en duurzame brandstofproducenten.

Denkrichting leefomgeving

De centrale ambitie in deze denkrichting betreft een gezonde en aantrekkelijke leefomgeving in Nederland. Een gezonde en aantrekkelijke leefomgeving is belangrijk voor het welzijn van de mensen. En ook voor de welvaart van ons land. De kwaliteit van leven is immers in steeds grotere mate onderscheidend bij de keuze voor vestiging van internationaal opererende ondernemingen. We streven naar het minimaliseren van de hinder en het verhogen van de kwaliteit van de woon- en leefomgeving.

Denkrichting economie

Deze denkrichting gaat uit van het realiseren van het economisch best mogelijke netwerk van bestemmingen. De internationale bereikbaarheid waar luchtvaart voor zorgt is voor Nederland als klein land met een open economie van groot belang voor groei en welzijn. Binnen de ruimte die beschikbaar zal zijn wordt de netwerkkwaliteit versterkt, met als inzet de grootste mogelijke bijdrage van dit netwerk aan de Nederlandse economie. Hierbij wordt gekeken naar situaties waarbij sprake is van beperkte of aanzienlijke ruimte van groei.

Hoekpunten

De vier hoekpunten van het speelveld zijn ontwikkeld vanuit een assenkruis met op een as ‘normeren’ versus ‘innoveren’ en op de andere as ‘concentreren’ versus ‘spreiden’ (zie Figuur 2.2). Dit laat zien dat de hoekpunten extremen zijn en geen realistische alternatieven. Groei en krimp zijn daarmee een resultante van het hoekpunt. In de hoekpunten komen vanuit alle vier de denkrichtingen in verschillende samenstellingen maatregelen samen tot één integraal totaalpakket. De kern van de hoekpunten zijn:

• Voortbouwen (blauw in het assenkruis); gebaseerd op het voortzetten van het huidige beleid. Voorbouwen is de referentiesituatie

• Normeren (rood in het assenkruis); waarbij via normering de klimaatdoelen en verbetering van leefomgeving voorop staan

• Concentreren (geel in het assenkruis); gericht op een optimaal verbindingennetwerk voor Schiphol

• Verdelen (paars in het assenkruis); waarbij wordt ingespeeld op regionale ontwikkelkansen en de regionale vraag naar luchtvaart.

Per hoekpunt zijn, op basis van de per denkrichting geïdentificeerde maatregelen beleidsbouwstenen samengesteld: een integraal pakket van samenhangende maatregelen die bijdragen aan de ambities in het hoekpunt. Per hoekpunt is eerst de ambitie weergegeven van het hoekpunt: het wat (zie Tabel 2.1 tot en met Tabel 2.4). Vervolgens is aangegeven met welke maatregelen en beleidsbouwstenen deze ambities gerealiseerd worden: het hoe (zie Figuur 2.3 tot en met Figuur 2.11)

Per bouwsteen en per maatregel in de bouwsteen is aangegeven op welke termijn deze tot resultaat leidt (2030 of 2050). Veiligheid vormt steeds de basis en is in ieder hoekpunt als constante factor meegenomen, daarnaast zijn per hoekpunt waar nodig aanvullende maatregelen voor veiligheid opgenomen. De uitwerking van de hoekpunten geeft inzicht in het resultaat: ‘hoeveel van wat, waar en wanneer?’ Dit is per hoekpunt aangegeven en vormt de basis voor effectbeschrijving in de PlanMER.

• 1 Onder het thema Economie wordt ook Mobiliteit geschaard, Het thema Leefomgeving omvat de thema’s Gezondheid en Ruimte.
• 2 Sommige maatregelen staan op gespannen voet met wet- en regelgeving en internationale verdragen, voor enkele maatregelen zal deze zelfs aangepast moeten worden. In het PlanMER is hier geen rekening mee gehouden. Bij vervolgbesluiten zal hier aandacht besteed moeten worden.