Landschap

Landschappen worden waargenomen door de mens, hangen samen met het omliggende gebied, en zijn en worden gevormd door wisselwerking tussen natuur en mens^[1]. Nederland heeft verscheidene soorten landschap die door verschillende (pre)historische tijdperken gevormd zijn. De landschappen vormen hierdoor een stuk Nederlandse geschiedenis, die waardevol kunnen zijn. De unieke kenmerken van een landschap bepalen hoe waardevol een landschap is. Door de invloed van de mens kan het landschap aangepast worden, zoals de uitbreiding van steden of het afgraven van veengebieden. Luchthavens zijn ruimtelijk ingepast in een landschap, maar uitbreiding van luchthavens kan invloed hebben op het omringende landschap.

Waardevolle landschappen

De unieke kenmerken van en in het landschap rondom de luchthavens geven aan hoe waardevol het landschap is. Er is gekeken naar het landschap van de luchthavens (typen en kenmerken) en welke Nationale Landschappen en Nationale Parken in de nabijheid van de luchthavens liggen. Voor de Nationale Landschappen worden de kernkwaliteiten gemonitord^[2]. Deze kernkwaliteiten zijn gebruikt om ook de kenmerken van het landschap aan te duiden. Kenmerken als reliëf, verkavelingspatronen of de openheid. Daarnaast zijn ook cultuurhistorische kenmerken, zoals UNESCO werelderfgoederen meegenomen in de beschrijving en de beoordeling van deze indicator. De kenmerken van het landschap, nabijgelegen Nationale Landschappen en Nationale Parken, en cultuurhistorie zijn de graadmeters van hoe waardevol een landschap is.

Naast het landschap en cultuurhistorie is ook gekeken naar de belevingswaarde. Beleving is subjectief en kan per persoon verschillen. De aanwezigheid van een luchthaven in de directe woonomgeving en het draagvlak voor de luchthaven beïnvloedt de belevingswaarde. Opstijgende en dalende vliegtuigen, en ruimtelijke ontwikkelingen van de luchthaven kunnen effect hebben op de beleving van het landschap. Door het gemis van specifieke informatie over de belevingswaarde per luchthaven is de belevingswaarde van het landschap kwalitatief beschreven.

Uitgangspunten

In de hoekpunten staan drie maatregelen die relevant zijn voor landschap. Twee maatregelen zijn ruimtelijke ontwikkelingen die tot doorsnijding van landschap kan leiden: uitbreiding van luchthavens en nieuwe aanleg of verbreding van railnetwerk. In de referentiesituatie, hoekpunt Concentreren en hoekpunt Verdelen groeien het aantal vliegtuigbewegingen. Dit kan effect hebben op de belevingswaarde. Op deze drie maatregelen richt de effectbeoordeling van Landschap zich.

In dit onderdeel is gekeken welke Nationale Landschappen en Nationale Parken in de nabijheid van de luchthavens liggen. In Nederland zijn de Nationale Landschappen geen nationaal beleid meer. Door onder andere hun unieke kenmerken, groen-blauwe kenmerken en/of historie hebben deze landschappen binnen provincies een meer beschermde status dan andere landschappen. Daarnaast is deze status ook aan de landschappen gegeven om verrommeling en versnippering van het landschap tegen te gaan^[3]. Om die redenen heeft aantasting van deze landschappen een groter effect dan bij een landschapstype. Daarbij moet aangegeven worden dat een landschapstype uiteraard ook waardevol is.

Het is aannemelijk dat tot 2050 een uitbreiding verwacht kan worden van UNESCO-werelderfgoederen in Nederland. Het is onbekend welke dat zijn. In de effectbeoordeling is uitgegaan van de huidige lijst van UNESCO-werelderfgoederen in Nederland.

Voor de ontwikkeling van het (inter)nationale OV-netwerk zijn bronnen beschikbaar over welke spoorlijnen ontwikkeld worden. Dit is aangegeven op het niveau van routes en niet van specifieke inpassingslocaties van uitbreiding of nieuwe aanleg van railinfrastructuur. Hierdoor mist de specifieke kennis om het effect van de ontwikkeling van de railinfrastructuur op landschap in kaart te brengen.

• 1 Landschapsbeheer Nederland, 2011
• 2 Dessing & Koomen, 2011
• 3 Ministerie van VROM et al., 2010